Ir. Anton ten Bruggencate, een leidraad in Molinologie
Misschien wel Nederlands eerste echte molinoloog, ingenieur Anton ten Bruggencate (24 februari 1885-6 september 1957). Ten Bruggencate was werkzaam als chemisch ingenieur bij de Rijks Militaire magazijnen in Amsterdam. Daarnaast fietste hij in zijn vrije tijd door heel Nederland van molen naar molen, en hij maakte ook lange reizen naar andere Europese landen. Hij was een van de eersten die alle molens die hij tegenkwam beschreef en nummerde. Deze nummering voerde hij in als archivaris en lid van het dagelijks bestuur van Vereniging De Hollandsche Molen (beide taken vervulde hij in de periode 1923-1954) bij het archief en documentatiecentrum. Nu gebruiken wij zijn nummering opnieuw in het project Allemolens.nl.
De nummering van Ten Bruggencate is niet alleen relevant omdat dit de eerste echte unieke aanduiding van de molens is, maar juist omdat deze aanduiding zo consequent en op meerdere plaatsen is toegepast. Ten Bruggencate ging met de fiets op pad met een notitieblok en een plattegrond op zak. In zijn notitieboekje schreef hij per molen de plaats en het buurtschap, het type, het bouwjaar, de verdwijningsdatum en de eigenaar of molenaar. Ook vermeldde hij op welke stafkaart de molen voorkwam, en op deze stafkaart tekende hij de molen weer in. Ook op de kaarten uit de Kuypers-Atlas tekende hij opnieuw de molens in. Hierdoor is de molen niet alleen maar op nummer terug te vinden, maar ook aan de hand van de locatie. De nummering staat tegenwoordig bekend als het Ten Bruggencate-nummer.
Een bestaande molen kreeg een eigen nummer. Was de molen op het moment van inschrijving reeds verdwenen, dan kreeg deze een nummer met de letter uit het alfabet als toevoeging. Wanneer er een fout was gemaakt, bijvoorbeeld dat een nummer dubbel werd gebruikt, wat soms veel later werd ontdekt, dan werd het bijvoegsel ‘bis’ aan het nummer toegevoegd. Zodoende kunt u aan de hand van deze nummering al deels achterhalen of de molen bestaand of verdwenen is.
Alle fiches van Ten Bruggencate zijn opgenomen in Allemolens.nl.
Ten Bruggencate werkte ook samen met de Groninger molinoloog Berend van der Veen Czn. Deze bouwde voor de Groninger molens een eigen systeem met nummers en fiches op, deze fiches zijn ook opgenomen in Allemolens.nl.
Vanaf de vijftiger jaren werden er ook door anderen “Ten-Bruggencate”-fiches toegevoegd, ondermeer door de Alkmaarse molenkenner Piet Boer (‘Boer’) betreffende oude Noord-Hollandse molens. Deze werden in de zelfde reeks doorgenummerd.
Nadat Ten Bruggencate ermee stopte, werden voor noordelijk Nederland nog fiches toegevoegd door W.O. Bakker (‘WOB’) uit Harkstede, en voor de rest van Nederland door I.J. de Kramer (‘de Kr.’) uit Leidschendam. Beiden waren archivaris en tevens lid van het Algemeen Bestuur van De Hollandsche Molen. Het hoogste toegewezen nummer incl. fiche is 06918 o.
Ondanks hun jarenlange onderzoek worden er tegenwoordig nog steeds nieuwe oude molens ontdekt, en uiteraard nieuwe molens bijgebouwd of bestaande molens verplaatst. Hiervoor maken wij nieuwe Ten-Bruggencatenummers aan vanaf 06920, deze zijn 5-cijferig zonder letters (ongeacht status bestaand/verdwenen). Van deze hoge nummers bestaan dus geen Ten-Bruggencatefiches.